PORADNIK – Agama brodata

Jak duża rośnie agama brodata?
Samice rosną do ok. 40-50 cm, natomiast samce ok. 50- 60 cm

Ile powinna ważyć agama brodata?

Dorosła od ok. 350g do ok.500g, ale należy pamiętać, że każdy gad jest inny.

Wygląd
Charakterystyczną cechą agamy brodatej jet jej kolczaste podgardle, które w sytuacji
zagrożenia robi się czarne. Dodatkowo jaszczurka może nadąć podgardle, aby wydawać się
większą niż jest w rzeczywistości. Oprócz kolców na brodzie, agama posiada także duże kolce
po bokach i z tyłu głowy, oraz po bokach ciała. Reszta skóry również pokryta jest kolcami, ale są
one o wiele mniejsze i układają się ku tyłowi w taki sposób, że bardzo trudno jest przesunąć
palcem “pod włos”.
Agama brodata ma piaskowo-brązowy kolor, z jaśniejszymi i ciemniejszymi plamkami na
grzbiecie. Ogon zwykle jest poprzecznie prążkowany. Spód ciała jest kremowy lub biały.
Agamy mają masywną budowę ciała. Dzięki krótkiemu pyszczkowi, mają dużą siłę
zgryzu i doskonale radzą sobie z odgryzaniem kęsów pożywienia. Tułów jest spłaszczony
grzbieto-brzusznie, co zwiększa powierzchnię wchłaniania ciepła z promieni słonecznych.
Łapki są krótkie i silne, przystosowane do kopania. Ogon jest gruby u nasady i równomiernie
zwęża się ku końcowi.
Agamy nie posiadają zdolności autotomii (odrzucenie ogona przez skurcz mięśni dookoła
przeznaczonego to tego kręgu ogonowego). Posiadają one za to zdolność pseudoautotomii. Oznacza to, że mogą odrzucić ogon jedynie wtedy, gdy dojdzie do silnego szarpnięcia, gdy
drapieżnik za niego chwyci. Jaszczurka posiada kręgi, które mogą łatwo pęknąć, ale nie ma
innych struktur ułatwiających oddzielenie tkanek obu części ogona. Pseudoautotomia
występuje zwykle u młodych osobników, gdy nie są one jeszcze w stanie inaczej się obronić.

Odmiany barwne
U agam brodatych występuje sporo odmian barwnych charakteryzujących się
odmiennym kolorem skóry, oczu lub pazurów, a także wzorem barwnym. Najczęściej można
spotkać odmiany yellow, orange i red.

Wylinka
Agamy brodate zrzucają wylinkę płatami przez kilka-kilkanaście dni. Nie zjadają jej.
Przed wylinką ich barwy płowieją. W trakcie wylinki doskonale widać z których części ciała
wylinka już zeszła, a z których jeszcze nie. Podczas zrzucania wylinki z powiek, oczy i powieki
agam są wysuwane odrobinę z oczodołów, by wylinka mogła odkleić się z ciężko dostępnych
zakamarków. Cała sytuacja wygląda nieco niepokojąco, ale jest to zupełnie normalne i oczy
wrócą do normalnego wyglądu po zrzuceniu wylinki. Należy zwracać uwagę, czy wylinka
zeszła z całego ciała – zwłaszcza z palców i czubka ogona.

Jak długo żyje agama brodata?
W niewoli dożywają do 10-12 lat, ale czasami dożywają i do 18.

Aktywność
Agama brodata jest aktywna w ciągu dnia i korzysta w pełni z promieni słonecznych,
dlatego bardzo ważne jest zastosowanie u niej specjalistycznego oświetlenia. Konieczne jest
światło UVB oraz UVA, co zapewni jej intensywne wybarwienie oraz wystarczający poziom
witaminy D3 w organizmie. Dla dziennych jaszczurek pustynnych polecamy oświetlenie z
wysokim poziomem promieniowania UVB, gdyż na otwartej przestrzeni dociera go do
jaszczurki bardzo dużo.

Zachowanie
W sytuacji zagrożenia agamy stają na wyprostowanych łapkach, otwierają pysk i
nadymają brodę. Ich brzuch przybiera kształt dysku, a broda staje się czarna. Agamy mogą
syczeć, aby odstraszyć zagrożenie oraz gryźć. Ugryzienie dorosłej agamy brodatej jest bardzo
bolesne dla człowieka, gdyż mają one silny zgryz. Zęby potrafią zranić skórę palca, a przez silny
ścisk ma się wrażenie, jakbyśmy sobie go przytrzasnęli – bolą tkanki wewnątrz po silnym
uścisku. Agamy potrafią też bronić się przez uderzanie ogonem.
Nie zawsze otwieranie pyska jest oznaką agresji. Agamy chłodzą się w ten sposób, co
może stanowić cenną wskazówkę dla hodowcy. Zbyt wysoka temperatura może również
sprawić, że agama będzie częściej wchodzić do wody lub spróbuje zakopać się w podłożu. Jest to
naturalna reakcja na palące słońce na pustyni. Pod powierzchnią gruntu zawsze jest o wiele
chłodniej. Kopanie w podłożu może również oznaczać, że agama przygotowuje się do złożenia jaj i
poszukuje odpowiedniego miejsca. Może do tego dojść nawet u samic, które nie miały kontaktu
z samcem. Należy wtedy zapewnić jaszczurce spokój i oddzielić ją od innych lokatorów, jeśli z
nimi mieszka. Do terrarium powinniśmy też włożyć pojemnik z wilgotnym podłożem.
Agamy mają łagodne usposobienie i szybko przyzwyczajają się do kontaktu z człowiekiem. Należy jednak uważać podczas wyciągania młodych osobników, gdyż potrafią być dość szybkie. Należy pamiętać o tym, by trzymać jaszczurkę nad czymś, co zamortyzuje jej ewentualny upadek. Agama brodata jest na tyle duża, że możemy pozwolić jej od czasu do czasu pospacerować po pokoju. Nie należy jednak przesadzać z długością czasu, jaką spędza jaszczurka poza terrarium, gdyż wewnątrz niego ma najlepsze warunki. Jesienią i zimą jaszczurki te często stają się bardzo apatyczne – więcej śpią, niechętnie
jedzą i spędzają czas w chłodniejszym miejscu. Jest to naturalna reakcja na mniejszą ilość
naturalnego światła słonecznego, które wpada przez okna do pokoju. Mimo iż jaszczurki mają w
terrarium specjalistyczne oświetlenie, to światło słoneczne dostarcza im dodatkowych bodźców
i informuje jaszczurki o zbliżającej się zimie. Nie należy martwić się tym stanem, o ile
jaszczurka jest zdrowa i nie traci na wadze. Możemy w tym czasie obniżyć temperaturę w
terrarium o kilka stopni i skrócić czas świetlny, aby zasymulować naturalny cykl roczny.

U agam występuje kilka sygnałów, za pomocą których jaszczurki te komunikują się z
innymi osobnikami swojego gatunku. Część z nich może stanowić również cenną informacje dla
innych gatunków. Najczęściej spotykane:
• machanie głową góra-dół – może oznaczać zaloty, odstraszanie rywala, pokazywanie
dominacji, zaznaczanie kto panuje na danym terytorium
• wykonywanie łapką okrężnych ruchów – może oznaczać niepewność i
podporządkowanie
• pompki – jest to prezentowanie swojej siły, oznacza gotowość do walki; u samic może
oznaczać gotowość do kopulacji
• gryzienie w kark – zwykle występuje podczas kopulacji, może być też oznaką dominacji
nad słabszym lub mniejszym osobnikiem
• pseudokopulacja – występuje zazwyczaj u dwóch samic, jest to oznaka dominacji

Życie społeczne
Agamy brodate są terytorialnymi jaszczurkami. W naturze zwykle żyją samotnie i
spotykają się tylko podczas godów. Należy pamiętać, że między zwierzętami może
dochodzić do wielu konfliktów. Sama obecność innych osobników może dla niektórych
jaszczurek być na tyle stresująca, że stracą apetyt i zaczną chorować.

Dymorfizm płciowy
Samce są nieco większe od samic i mają szerszą głowę. Posiadają u nasady ogona dwa
delikatne zgrubienia (uchyłki z hemipenisami). Na spodzie ud posiadają linearnie położone pory
udowe, które u samców zwykle są większe.

Rozmnażanie
Przed dopuszczeniem do siebie agam obu płci należy zwrócić szczególną uwagę na wiek
i kondycję samicy – powinna ona mieć ponad 12 miesięcy i ważyć co najmniej 350 g. Powinna
być ona również przezimowana, aby jej organizm przygotował się do sezonu rozrodczego.
Nie należy zimować osobników młodszych niż 12 miesięcy oraz osłabionych lub
chorych. W takim wypadku lepiej zrezygnować z zimowania i skupić się na leczeniu oraz
podnoszeniu kondycji zwierząt. Zimowanie rozpoczynamy stopniowym zmniejszaniem
temperatury i skracaniem dnia świetlnego, aż osiągniemy 18-20 stopni Celsjusza i ok. 6-8
godzin oświetlenia. Ten okres przygotowawczy powinien trwać 2 tygodnie. Później następuje
zimowanie trwające około 60 dni. Temperatura nie powinna wzrastać powyżej 20 stopni. W
tym czasie apetyt znacznie spadnie. Podczas zimowania ważymy regularnie jaszczurki, by kontrolować ich kondycję. Wyjście z zimowania możemy rozciągnąć na dwa tygodnie lub skrócić je do kilku dni.
U agam brodatych występują zaloty – są to przede wszystkim machanie głową góra-dół i
pompki. Broda samca robi się też czarna. Podczas kopulacji samiec trzyma samicę zębami za
kark i kolce na głowie, przez co może dojść do zranienia samicy. Są to zwykle niewielkie ranki,
które szybko siię goją. Po udanych zalotach i kopulacji powinniśmy oddzielić samca od reszty
agam, aby zapewnić im spokój podczas produkcji jaj. Po około 3-4 tygodniach samica składa jaja. Każda samica powinna w tym czasie mieć spokój – idealnie jest, jeśli każda z samic ma osobne terrarium. Jest to bardzo ważne, gdyż stres podczas składania jaj (lub przerwanie tego procesu przez inną samicę) może spowodować zaczopowanie jajami. Stężenie hormonu sterującego składaniem jaj bardzo szybko spada i po przerwie agama może już nie być w stanie samodzielnie ich złożyć. Wtedy zalecana jest wizyta
u weterynarza. Bezpośrednio przed złożeniem jaj, samica zaczyna kopać w terrarium w poszukiwaniu
odpowiedniego miejsca dla swoich jaj. Kryteriami, jakimi się kieruje są przede wszystkim
wilgotność i temperatura podłoża. Powinniśmy włożyć do terrarium pojemnik z wilgotnym
torfem, aby zachęcić ją do kopania w tym miejscu. Możemy go też czymś zasłonić, by
jaszczurka czuła się bezpiecznie w tamtym miejscu. Składanie jaj może trwać kilka dni z
przerwami. Samica składa kilkanaście-do 30 jaj w jednym rzucie. Agama może złożyć jaja
ponownie po kolejnym miesiącu. Jaja zapłodnione są zwykle odrobinę większe i mają białą, suchą pergaminową skorupkę. Jaja niezapłodnione mogą mieć żółtawy odcień, a ich skorupka jest lekko klejąca i sprawia wrażenie brudnej. Po kilku dniach od złożenia możemy prześwietlić jaja światłem i upewnić
się, czy są zapłodnione – wtedy wnętrze będzie miało kolor różowy i dostrzeżemy ciemniejszą
plamkę zarodka. Podczas przekładania jaj do inkubatora nie możemy ich obrócić – spowoduje to utonięcie zarodka, który wykształca się w górniej części jaja. Przed przeniesieniem jaj można zaznaczyć
markerem górną powierzchnię skorupki. Jaja inkubujemy w temperaturze ok. 28-31 °C. Nie
należy przekraczać górnej granicy temperatury, gdyż spowoduje to śmiercią zarodków.
Tymczasowy spadek temperatury jest bezpieczniejszy i spowolni tylko proces inkubacji. Do
inkubacji jaj możemy wykorzystać małe boxy inkubacyjne oraz wermikulit. Młode klują się po 55-90 dniach, w zależności od temperatury inkubacji i mają 6-8 cm długości. Od razu przenosimy je do małego terrarium. Pierwszy pokarm podajemy po przejściu pierwszej wylinki – zwykle po 2-4 dniach.

Występowanie
Agama brodata zamieszkuje tereny pustynne, półpustynne i suche tereny zalesione
Australii. Panuje tutaj klimat zwrotnikowy suchy. Średnia dobowa temperatura waha się w
ciągu roku od 15 do 33 °C, ale skrajne wartości mogą wynosić od 0 do ponad 40 stopni. Nie
oznacza to jednak, że jaszczurka jest aktywna również przy tych skrajnych temperaturach –
niekorzystny czas spędza w schronieniach.

Fot.: http://coolcompanions.com.au/blog/inland-bearded-dragon https://www.reptilecentre.com/pages/info-bearded-dragon-care-sheet

Jaką temperaturę powinna mieć agama brodata?

Zalecaną temperaturą dla agamy brodatej w terrarium w ciągu dnia to 38-40 °C na wyspie cieplnej, a w chłodniejszej części 24 °C. W nocy wyłączamy ogrzewanie, by osiągnąć temperaturę pokojową, nie powinna ona spadać poniżej 18 °C . Agama powinna mieć do wyboru cieplejszą i chłodniejszą strefę w terrarium.

Jakie oświetlenie powinna mieć agama brodata?

Dla zwierząt pustynnych dostępne jest np. oświetlenie, które jednocześnie daje wysoką
temperaturę, światło UVA oraz UVB. Do wyboru mamy metahalogen oraz lampę rtęciową .
Oświetlenie to powinno być zamontowane tak, by ogrzewało jedną połowę terrarium, by w
drugiej temperatura była niższa o kilka stopni. Pozwoli to jaszczurce wybrać temperaturę, w
której chce przebywać. W obu strefach powinny być kryjówki.

Jeśli wolimy użyć osobnego oświetlenia UVB i elementu grzewczego, to mamy różne możliwości – żarówki grzewcze, promienniki, deep heat projectory, natomiast jako UVB – oświetlenie rurowe T5. I tutaj zasada jest taka jak we wcześniejszym akapicie – grzanie montujemy je w jednej połowie terrarium, drugą pozostawiając nieogrzewaną. Jeśli stosujemy osobne oświetlenie UVB, powinniśmy zamontować je w tej
samej części terrarium, co grzanie.

Przy montowaniu elementu grzewczego należy pamiętać o tym, że jaszczurka nie
powinna mieć z nim bezpośredniego kontaktu, gdyż może się poparzyć. Sposób montowania
elementu grzewczego w dużej mierze zależy od tego z czego zbudowane jest terrarium.
Dysponując szklanym terrarium możemy zamontować element grzewczy w środku lub
na zewnątrz, kierując się zasadą – by szkło nie dotykało elementu grzewczego. Silne punktowe
nagrzanie szkła powoduje jego naprężenia względem chłodnej części, które mogą spowodować
pęknięcie. Wystarczy, że odsuniemy element grzewczy i stworzymy wąską pustą przestrzeń,
dzięki której szkło będzie nagrzewać się bardziej równomiernie. W przypadku płyty meblowej
element grzewczy musimy włożyć do środka terrarium, gdyż drewno jest doskonałym
izolatorem ciepła. oświetlenie i emitery ciepła powinny być umieszczone w takim miejscu, by
zwierzę nie mogło go dosięgnąć (również z półki skalnej).

Wilgotność
Opady w naturalnym środowisku tego gatunku są dość niskie, a wilgotność powietrza
wynosi tyle ile w naszych mieszkaniach – 50-55 %. Większa wilgotność występuje w
chłodniejszych okresach, a mniejsza w gorętszych. Należy wziąć to pod uwagę podczas
symulowania naturalnych warunków w ciągu roku. Należy również pamiętać, że w naturze
jaszczurka może znaleźć wodę i wilgotniejsze miejsce jeśli tego potrzebuje. Nawet na pustyni
jest woda – wystarczy wykopać odpowiednio głęboki tunel, poszukać w szczelinach skalnych
lub poczekać do rana na skraplającą się rosę. W terrarium możliwości znalezienia kryjówki o
odpowiedniej wilgotności są ograniczone, gdyż to od nas zależy, czy je zapewnimy.
Do monitorowania wilgotności i temperatury powietrza bardzo dobrze sprawdzają się
małe termometry i higrometry dostępne w wersji analogowej lub cyfrowej.

Jakie terrarium powinna mieć agama brodata?
Agama brodata jest jaszczurką naziemną, więc terrarium powinno być zorientowane
horyzontalnie. Terrarium dla jednego dorosłego osobnika powinno mierzyć min. 120x60x60 cm (długość/szerokość/wysokość).

U agam brodatych nie musimy montować ścianek. Warto jednak zamontować półki
skalne lub poukładać na podłożu kamienie oraz drewniane elementy, które zwiększą
powierzchnię życiową jaszczurek. Należy je poukładać na tyle stabilnie, aby jaszczurka nie
mogła ich przewrócić i przesunąć, gdyż grozi to przygnieceniem lub upadkiem naszego
podopiecznego. Jako urozmaicenie otoczenia możemy użyć wszelkiego rodzaju dekoracje.

Dla sucholubnych zwierząt mamy spory wybór podłoża. Od bioaktywnych, przez różne
kolory piasków i gliny po podłoże kukurydziane. Podłoża bioaktywne mają za zadanie
stworzyć w terrarium warunki podobne do naturalnych:
– mają bogaty skład, dzięki czemu stanowią dobre podłoże dla roślin
– mają bogatą florę bakteryjną, która rozkłada drobne resztki pokarmu
– po zasiedleniu przez “owady sprzątające” możemy zapomnieć o regularnym sprzątaniu w
terrarium – pleśń oraz odchody są szybciej rozkładane i podobnie jak w środowisku
naturalnym użyźniają podłoże.

Jeśli zaplanowaliśmy wystrój typowo pustynny, możemy wybrać jeden z kilku kolorów
piasków pustynnych. Zwykle posiadają one w składzie glinę. Taka mieszanka po zwilżeniu
wodą nie osypuje się tak bardzo jak czysty piasek i pozwala jaszczurce kopać kryjówki. Ponadto
tworzy zwartą (lekko sklejoną) powierzchnię, co zmniejsza ryzyko połknięcia przez nią
fragmentów podłoża. Możemy również użyć bogatszej mieszanki, złożonej z gliny, piasku, ziemi oraz żwiru.

W środowisku terrarystycznym trwają spory na temat użycia piasku jako podłoże w
terrarium. Połknięcie znacznej ilości piasku przez zwierzę może skutkować zaczopowaniem
układu pokarmowego. Tak może się zdarzyć jeśli zwierzę jest chore lub źle suplementowane i
brakuje mu składników mineralnych. Zwierzęta w naturze niedobory minerałów uzupełniają
lizaniem lub zjadaniem gliny, piasku, ziemi i kamieni. Jest to więc naturalna czynność i
zdrowym osobnikom nie powinna zaszkodzić. Zwykle takie niedobory są bardzo małe, w
związku z tym zjadanie podłoża jest ograniczone. Ponadto, jeśli jaszczurka jest odpowiednio
odżywiona i przyjmuje pokarm regularnie, jej układ pokarmowy funkcjonuje prawidłowo, bez
zastojów i przerw. Nie należy się więc bać użycia piasku w terrarium – w naturze przecież te
jaszczurki też żyją na piasku. Należy skupić się na zapewnieniu jaszczurce odpowiednich
warunków, w których nie będzie dochodziło do niedoborów minerałów i witamin
(odpowiednie oświetlenie, suplementacja, urozmaicona dieta).

Uzupełnieniem wystroju mogą być sztuczne rośliny (lub nawet żywa). Tutaj wybór jest właściwie nieograniczony i zależy tylko od naszych indywidualnych preferencji. Wszystkie sztuczne kaktusy w naszym sklepie posiadają miękkie lub zaokrąglone krawędzie, dzięki czemu są bezpieczne dla zwierząt.

Woda
Agamy brodate powinny mieć stały dostęp do miseczki z wodą. Powinna ona być na tyle
duża, aby jaszczurka mogło do niej wejść, gdyż niektóre agamy brodate lubią moczyć się w wodzie.

Żywienie
Agamy brodate mają bogatą dietę – żywią się owadami i roślinami. Młode powinny jeść
więcej owadów, gdyż są bogate w białko, a dorosłym podajemy więcej roślin. Ważne jest, aby
pokarm roślinny podawać agamom od samego początku. Nawet jeśli ich zainteresowanie nim
będzie małe, to agama zawsze coś skubnie i dzięki temu jej dieta będzie bogatsza. Istotne to jest
również z innego powodu – zwierzęta uczą się co jest jadalne, a co nie w najmłodszym okresie
swojego życia. Gdy zaczniemy podawać jaszczurce rośliny dopiero po kilku miesiącach jej życia,
może ona nie być nim w ogóle zainteresowana. Nakłonienie jaszczurki do zjadania nowego typu
pokarmu jest bardzo trudne, jeśli nabrała już pewnych przyzwyczajeń żywieniowych. Będzie to
skutkować różnego rodzaju niedoborami, a to z kolei może odbić się w przyszłości na jej
zdrowiu. Dla urozmaicenia diety można stosować również suszone mieszanki ziół i kwiatów.

Jeśli chodzi o owady, to powinniśmy im głównie podawać świerszcze, karaczany i
szarańczę. Jako dodatek podajemy larwy hermetii, moli woskowych. Powinniśmy unikać monodiety i stosowania tylko jednego typu pokarmu, gdyż może to prowadzić do różnych niedoborów. Larwy powinniśmy podawać w miskach, z których nie są one w stanie się wydostać, gdyż puszczone wolno – zakopią się w podłożu. Należy również pamiętać, że choć larwy są łatwiejsze do podania, to nie wszystkie z nich są wartościowym pokarmem. Larwy hermetii zawierają dużo wapnia oraz białka, ale larwy mącznika i drewnojada przeciwnie – są bogate w tłuszcz.

Dorosłe agamy brodate w naturze polują również czasami na drobne kręgowce. Możemy więc od czasu do czasu podać im małą mysz lub oseska szczurzego – zwłaszcza samicom składającym jaja. Zaleca się jednak, by nie robić tego częściej niż raz w miesiącu, gdyż gryzonie są bardzo tuczące. Wyjątek stanowią osobniki o słabej kondycji – im możemy podawać oseski częściej.

Na rynku są dostępne również specjalne papki dla jaszczurek wszystkożernych
oraz żele i pokarmy granulowane. Powinny być one jedynie dodatkiem do diety. Możemy z
nich korzystać również wtedy, gdy mamy problem ze zdobyciem świeżego pokarmu roślinnego
i żywych owadów.

Jest wiele roślin, którymi agama brodata może się żywić – od roszponki, rukoli, warzyw, przez owoce, po
rośliny dziko rosnące. I tutaj również powinniśmy zadbać o urozmaicanie pokarmu. Nie
powinniśmy stosować stale tych samych składników. Nawet niewielkie ilości różnych roślin,
sprawią, że nasza agama będzie lepiej odżywiona. Należy również pamiętać, że nie wszystkie
rośliny jadalne dla nas, są zdrowe dla agam. Powinniśmy zrezygnować ze wszystkich roślin
zawierających szczawiany ( np.: ogórek, szpinak, szczaw, sałaty i kapusty) oraz dużą ilość
witaminy C (cytrusy, natka pietruszki). Inne mogą być dla agam trujące, np.: rabarbar i awokado.
Rośliny dziko rosnące należy zbierać tylko w miejscach niepryskanych i oddalonych od dróg o co
najmniej 200 m.
Alternatywą dla dzikorosnących roślin jest wyhodowanie w doniczce czy we własnym
ogrodzie roślin z nasion. Dzięki temu będziemy mieli zawsze pod ręką łąkowe i leśne rośliny bez
konieczności szukania ich dookoła naszego miejsca zamieszkania. Jest to niezwykłe ułatwienie
zwłaszcza zimą, gdy rośliny kończą swój wzrost.

Jak często karmić agamę brodatą?
Młode osobniki karmimy codziennie. Dorosłe powinny mieć dostęp do pokarmu
roślinnego, a karmienie owadami ograniczamy do 2-3 razy w tygodniu. Jednorazowo podajemy tyle
pokarmu ile zwierzę może zjeść w ciągu jednego, maksymalnie dwóch dni.

Suplementacja
Gady suplementujemy przy każdym karmieniu, gdyż niedobory wapnia są niezwykle
częste u hodowlanych gadów i mogą prowadzić do wielu chorób. Agamom brodatym przy
każdym karmieniu podajemy wapń bez witaminy D3. Raz w
tygodniu podajemy witaminy (z wit. D3). Suplementy te są w postaci proszku, którym
posypujemy owady przed podaniem. Rośliny możemy od czasu do czasu posypać tylko
wapniem, gdyż witamin mają wystarczająco dużo w swoim składzie.

Wapń:

Witaminy: