PORADNIK – Gekon orzęsiony

Wielkość
Gekon orzęsiony dorasta do ok. 22 cm długości (z ogonem) oraz 35-55g wagi.
Wygląd
Charakterystyczną cechą gekona orzęsionego są wyrostki skórne przypominające rzęsy.
Znajdują się one nad okiem i biegną wzdłuż ciała aż po nasadę ogona (po obu stronach
grzbietu). W zależności od odmiany, linia rzęsek może być cała, lub przerywana – może też
występować kilka rzędów rzęsek obok siebie.
Gekony nie posiadają powiek, dlatego ważne jest utrzymanie wysokiej wilgotności
powietrza w terrarium. Podczas snu rzęski nad oczami są lekko oklapnięte, ale oczy pozostają
otwarte.
Charakterystyczną cechą gekonów są też ich łapki z lamellami na spodniej stronie.
Lamelle są to blaszki złożone z wielokrotnie rozgałęzionych łusek, przypominających drzewo.
Każde takie zakończenie jest na tyle małe, że pomiędzy nim a cząsteczkami powierzchni
działają siły przyciągania międzycząsteczkowego. Liczba tych mikroskopijnych zakończeń jest
tak duża (tysiące w każdej blaszce), że suma sił działających między nimi a szybą potrafi
utrzymać ciężar ciała gekona. Co więcej – siła przyciągania łapki do podłoża sprawia, że
jaszczurka nie może odkleić kończyny poprzez zwyczajne podniesienie jej do góry. W związku
z tym w toku ewolucji wykształciło się wyjątkowe rozwiązanie – palce gekonów odwijają się do
góry, aby stopniowo, po fragmencie można było łapkę odczepić. Lamelle zapewniają gekonom
wyjątkową przyczepność, dlatego pazury stały się zbędne, nie są używane i nie rosną (są wręcz
w zaniku). Są one usytuowane na górnej powierzchni palców i nie mają kontaktu z podłożem.
Ogon u gekonów orzęsionych jest zaokrąglony na końcu. Gekony posługują się nim
jak dodatkową kończyną podczas przemieszczania się po gałęziach. Na spodzie ogona znajdują
się lamelle (takie same jak na spodzie łapek), dzięki czemu gekon może przyczepiać się nim
również do gładkich powierzchni. Gekony posiadają zdolność autotomii ogona. Ogon po
odrzuceniu już nie odrasta.

Odmiany barwne
Gekony orzęsione posiadają sporo odmian barwnych i wciąż w hodowlach powstają
nowe. Odmiana barwna może charakteryzować się odmiennym kolorem i wzorem barwnym,
ale też strukturą i liczbą rzęsek. Kolor skóry może być różny – biały, żółty, pomarańczowy,
czerwony, brązowy, oliwkowy i czarny. Najczęściej kolory te występują w połączeniu (np.
tricolor) oraz tworzą różne desenie na skórze – np. kropki (dalmatian) lub pasy (tiger).

Wylinka
Gekony orzęsione zjadają swoją wylinkę od razu po ściągnięciu jej. Czasami zdarza się, że
zostawią jej fragmenty w terrarium. Należy zwracać uwagę, czy wylinka zeszła z całego ciała –
zwłaszcza z palców i czubka ogona. Pozostawione resztki wylinki należy zmoczyć i delikatnie
ściągnąć.

Długość życia
W niewoli dożywają do ok. 15 lat.

Aktywność
Gekon orzęsiony jest aktywny od zmierzchu do świtu. Powinniśmy zapewnić mu cykl
dnia i nocy i doświetlać w dzień terrarium. Możemy użyć do tego celu również oświetlenia z
małą ilością UVB. Mimo, iż gekony w naturze unikają światła dziennego, to i tak mają dostęp do
światła UVB. Zwierzęta te opuszczają swoje kryjówki, kiedy słońce jest jeszcze nisko, więc
przez jakiś czas korzystają z jego promieni. Należy również pamiętać, że światło odbite od
księżyca również posiada małe ilości UVB. Dlatego dla gatunków nocnych jest ono również
zalecane. Światło to ma ogromny wpływ na zdrowie zwierzaka – produkcja witaminy D3,
przyswajanie wapnia, większa ilość energii, lepsze wybarwienie.

Zachowanie
Gekony orzęsione łatwo przyzwyczajają się do kontaktu z człowiekiem. Niektóre
osobniki przyzwyczajają się również do częstszej aktywności w ciągu dnia. Gatunek ten rzadko
przejawia agresję, a jego ugryzienie nie jest bolesne dla człowieka. W sytuacji zagrożenia gekon
woli uciec skacząc z miejsca na miejsce lub schować się w jakiejś kryjówce.
Jeżeli istnieje konieczność wyjęcia gekona z terrarium, to należy go trzymać
skierowanego głową w naszą stronę, gdyż w razie skoku gekon wyląduje na nas i nie spadnie na
podłogę.
Podczas przemieszczania się po terrarium oraz poza nim, gekony od czasu do czasu
wysuwają język. Mogą nim też dotykać otoczenia. W ten sposób poznają swoje otoczenie.
Gekony posiadają narząd jacobsona na podniebieniu, którym analizują smak i zapach. Potrafią
też w ten sposób “namierzyć” aromatyczny pokarm w terrarium (owoce, papki).
Kryjówki polecane dla gekonów orzęsionych:

Dymorfizm płciowy
Samce są nieco większe od samic i posiadają u nasady ogona wyraźne zgrubienie (uchyłki
z hemipenisami). Dodatkowo na spodzie ciała w okolicach kloaki występują u nich łuski z
porami, widoczne również u młodych osobników.

Fot. ^{https://www.morereptiles.com/how-to-sex-crested-geckos/}

Rozmnażanie
Gekony orzęsione łatwo rozmnażają się w niewoli. Przed łączeniem obu płci należy
zwracać szczególną uwagę na wiek i kondycję samicy – powinnna ona skończyć 18 miesięcy i
ważyć co najmniej 35g. Podczas całego sezonu rozrodczego monitorujemy wagę samicy i jeśli
spadnie poniżej 30g, to oddzielamy ją od samca i intensywnie karmimy.
U gekonów orzęsionych występują zaloty, podczas których samiec podgryza samicę i
dotyka ją ogonem. Obie płcie mogą wydawać dźwięki podobne do kumkania lub popiskiwania.
Często też przekazują sobie sygnały energicznie drżąc i machając ogonami. Podczas kopulacji
samiec trzyma samicę zębami za rzęski z tyłu głowy.
Samica składa 1-2 jaja co 4-5 tygodni, zakopując je w podłożu na głebokości ok. 5 cm. W
ciągu roku samica może złożyć maksymalnie 20 jaj, lecz może to stanowić poważne obciążenie
dla organizmu i spowodować, że w następnym roku nie będzie mogła przystąpić do rozrodu.
Poważny spadek formy może doprowadzić nawet do śmierci samicy. Dlatego bardzo ważne jest
skrócenie sezonu rozrodczego do 8 miesięcy. Po tym czasie należy oddzielić samca od samic i
obniżyć temperaturę w terrarium, aby dać odpoczynek samicom od składania jaj. Jeśli nie
obniżymy temperatury, może się zdarzyć, że samice nadal będą składać jaja (również
zapłodnione).
Jaja po złożeniu mają długość 2-2,5 cm i szerokość 1 cm, ale w trakcie inkubacji
zwiększają swoją objętość. Podczas przekładania jaj do inkubatora nie możemy ich obrócić –
spowoduje to utonięcie zarodka, który wykształca się w górniej części jaja. Przed
przeniesieniem jaj można zaznaczyć markerem górną powierzchnię skorupki.
Jaja zapłodnione są zwykle odrobinę większe i mają białą, suchą pergaminową skorupkę.
Jaja niezapłodnione mogą mieć żółtawy odcień, a ich skorupka jest lekko klejąca i sprawia
wrażenie brudnej. Po kilku dniach od złożenia możemy prześwietlić jaja światłem i upewnić
się, czy są zapłodnione – wtedy wnętrze będzie miało kolor różowy i dostrzeżemy ciemniejszą
plamkę zarodka.
Jaja inkubujemy w temperaturze 20-28 stopni Celsjusza. Nie można przekroczyć górnej
granicy, gdyż spowoduje to uszkodzenie zarodków a nawet ich śmierć. Temperaturowa
determinacja płci u tego gatunku nadal jest kwestią sporną. Dotychczas nie została ona
potwierdzona. Do inkubacji jaj możemy wykorzystać małe boxy inkubacyjne oraz wermikulit.
Młode klują się po 55-150 dniach, w zależności od temperatury inkubacji i mają 6-8 cm
długości. Od razu przenosimy je do małego terrarium. Pierwszy pokarm podajemy po przejściu
pierwszej wylinki – zwykle na drugi dzień.

Występowanie
Gekony orzęsione zamieszkują wyspy Nowej Kaledonii – południowy obszar głównej
wyspy (Grande Terre), oraz pobliską wyspę Isle of Pines. Do 1994 roku, gatunek był uważany za
wymarły.

Fot. ^{http://www.elitecresties.com/gecko-care.html}

Fot. _{https://newcaledoniaplants.com/plant-catalog/humid-forest-plants/}

Biotopem ich występowania są lasy tropikalne, w któych wilgotność powietrza waha się
między 80 a 100%. Średnia dobowa temperatura w ciągu roku wynosi od 21 do 26 stopni
Celsjusza. Jednak zakres temperatur w ich naturalnym środowisku jest dużo szerszy – w nocy w
chłodniejszych miesiącach temperatura może spadać do 14 stopni, a w dzień (w miesiące
cieplejsze) przekraczać 30. W związku z tym gatunek nie wymaga żadnego dogrzewania, nawet
zimą. Wręcz kilkumiesięczny spadek temperatury jest zalecany – pomaga zachować naturalny
cykl roczny i pozwolić samicom odpocząć od składania jaj. Jeśli nie zapewnimy gekonom
takiego “zimowania”, organizm samicy może produkować jaja nawet zimą i sprawić, że
kondycja samicy spadnie.
Do monitorowania wilgotności i temperatury powietrza bardzo dobrze sprawdzają się
małe termometry i higrometry dostępne w wersji analogowej lub cyfrowej.

Terrarium
Gekon orzęsiony jest jaszczurką nadrzewną, więc terrarium powinno mieć sporą
wysokość. Zwykle zaleca się terraria pionowe, ważne, żeby wysokość nie była mniejsza niż zalecana. Terrarium dla jednego dorosłego osobnika powinno mierzyć co najmniej 40x40x60cm (długośćxszerokośćxwysokość).

U gekonów orzęsionych bardzo istotny jest też wystrój. Powinniśmy zadbać, by
przynajmniej na jednej szybce terrarium znajdowała się ścianka z jakiegoś szorstkiego materiału,
np. korka. Dzięki temu zmniejszymy ryzyko wystąpienia tzw. floopy tail – czyli opadającego
bezwładnie ogona, co prowadzi do skrzywienia kręgosłupa u jego podstawy. Wewnątrz
terrarium powinny znajdować się również gałęzie, liany lub korek, które zwiększą powierzchnię życiową zwierząt.

Podłoże powinno być stale wilgotne, dlatego należy wybierać takie, które nie pleśnieje.
Idealnie nadają się tutaj podłoża bioaktywne, które mają za zadanie stworzyć w terrarium
warunki podobne do naturalnych:
– mają bogaty skład, dzięki czemu stanowią dobre podłoże dla roślin
– mają bogatą florę bakteryjną, która rozkłada drobne resztki pokarmu
– po zasiedleniu przez “owady sprzątające” możemy zapomnieć o regularnym sprzątaniu w
terrarium – pleśń oraz odchody są szybciej rozkładane i podobnie jak w środowisku
naturalnym użyźniają podłoże
“Owady sprzątające” to potoczna nazwa dla drobnych bezkręgowców (skoczogonków,
prosionków, stonóg i krocionogów), które żywią się martwą materią organiczną. Są to
destruencji, którzy pożerają wszelkie szczątki roślinne, zwierzęce, odchody i pleśń, przerabiając
je na proste związki organiczne użyźniające glebę. Dzięki ich obecności w terrarium panuje
czystość. Innymi polecanymi podłożami są: włókno kokosowe oraz torf turzycowy.

Uzupełnieniem wystroju mogą być żywe lub sztuczne rośliny. Żywe są nieco lepsze ze
względu na to, że wyparowują wodę z liści i stale utrzymują wysoką wilgotność w terrarium.
Przy wyborze roślin powinniśmy się kierować nie tylko ich preferencjami siedliskowymi, ale
też wytrzymałością łodyg i liści. Gekony orzęsione, mimo iż nie należą do dużych jaszczurek, to
potrafią mocno pokiereszować delikatniejsze rośliny, które nie wytrzymują ich skoków i
ciągłego “deptania”. Zalecane rośliny dla gekonów orzęsionych to między innymi: epipremnum,
monstera ‘monkey mask’, monstera dziurawa, fikusy o większych liściach, avocado, kalatea czy
skrzydłokwiat. Na podłoże możemy położyć również płaty mchu.

Nie stosujemy roślin, które mają ostre zakończenia liści i kolce, gdyż będzie to stanowić
poważne zagrożenie dla gekonów.
Jeśli nie stosujemy oświetlenia w terrarium, lepszym rozwiązaniem będą rośliny
sztuczne. Tutaj wybór jest właściwie nieograniczony i zależy tylko od naszych indywidualnych
preferencji.

Woda
Gekony orzęsione żyją na roślinności, w związku z tym w naturze zwykle spijają krople
wody z liści i kory drzew. Z tego powodu powinniśmy przynajmniej raz dziennie spryskiwać
wystrój terrarium, by umożliwić im napicie się wody oraz utrzymać wysoką wilgotność
powietrza. Zaleca się również włożenie do terrarium miseczki z wodą, by jaszczurki mogły
napić się również wtedy, gdy im nie pryskamy.

Żywienie
Gekony orzęsione żywią się owadami i owocami. Owady powinny stanowić około 70%
ich diety i powinny to być głównie świerszcze i karaczany dostosowane do wielkości pyszczka
gekona. Jaszczurki te mają stosunkowo słaby uścisk szczęk i mogą mieć problem z
przegryzieniem na pół większego owada. Ich przewód pokarmowy jest dość delikatny i nie
powinniśmy im podawać mączników oraz drewnojadów. Larwy te mają grubą chitynę, która może
doprowadzić do zatkania przewodu pokarmowego gekona, a w ostateczności do jego śmierci.
Jako dodatek żywieniowy możemy stosować larwy moli woskowych oraz hermetii – zawierają
one dużo wapnia oraz białka, a ich chityna jest delikatniejsza.
Owoce przed podaniem należy zmiksować lub drobno pokroić. Możemy do takiej papki
dodać też odrobinę wapnia (młode gekony i samice składające jaja). Możemy taką mieszankę dosłodzić delikatnie miodem. Nie wszystkie owoce nadają się na pokarm dla jaszczurki. Unikamy przede wszystkim owoców o dużej zawartości witaminy C (gdyż wypłukuje ona wapń z organizmu) – przede wszystkim cytrusów. Owoce polecane dla gekonów orzęsionych to: brzoskwinie, figi, gruszki, jagody, maliny, mango, morele, papaje, truskawki, winogrona, banany (nie za często) oraz jabłka.
Oprócz owadów i owoców możemy podawać gekonom wszelkiego rodzaju pokarmy w
proszku, które przed podaniem rozrabiamy z wodą. Są to niezwykle wygodne w użyciu pokarmy,
które mają długi okres przydatności do spożycia. Są dostępne wersje z owadami lub bez. Takie
gotowe mieszanki posiadają w swoim składzie dodatkowo wapń i witaminy. Dietę gekona
możemy uzupełniać dodatkowo o przysmaki – galaretki (o dobrym składzie) oraz gotowe żele owocowe.

Zwierzęta nadrzewne chętniej poszukują pokarmu w wyższych partiach zbiornika
hodowlanego, dlatego możemy zamontować w terrarium specjalne miseczki zaczepiane na ścianie.
Jeśli stosujemy miski na podłożu, należy je umieszczać w rogu terrarium lub przy ściankach.
Gekony poszukując pokarmu częściej przemieszczają się wzdłuż ścianek, więc są to najlepsze
miejsca do ustawienia miseczki.

Częstotliwość karmienia
Młode osobniki karmimy codziennie. Dorosłe możemy karmić rzadziej – 2-3 razy w
tygodniu. Jednorazowo podajemy tyle pokarmu ile zwierzę może zjeść w ciągu jednego,
maksymalnie dwóch dni. Zwykle jest to przykładowo ok. 5 świerszczy na jednego osobnika.

Suplementacja
Gady suplementujemy przy każdym karmieniu. Podajemy przede wszystkim wapń z
witaminą D3. Jego niedobory są niezwykle częste u hodowlanych gadów i mogą prowadzić do
wielu chorób. Raz w tygodniu podajemy witaminy (bez wit. D3).
Dobrym rozwiązaniem jest też położenie w terrarium dodatkowo małej miseczki w wapniem,
aby gekony miały do niego stały dostęp.